Obecnie refluks (GERD) występuje u 10–20% osób i ma tendencję wzrostową. Dotyka głównie osoby z krajów wysoko rozwiniętych, a ryzyko jego występowania wzrasta z wiekiem, co może wyjaśniać, dlaczego seniorzy są najczęstszą grupą wiekową cierpiącą na refluks żołądkowy. (2) Rozwija się z podobną częstotliwością zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
Objawy refluksu pojawiają się codziennie u około 5-10 proc. osób, a raz na tydzień u około 20 proc. populacji.
Często objawy refluksu mają, podobną analogię 😉 Pyszny obiad znika w pośpiechu z talerza, „poprawiony” jeszcze dodatkowo słodkim deserem, lub gorącą kawką ze śmietanką i cukrem, lub ostry i pikantny fast food również pochłonięty na stojąco, bez talerza, popity 0,5 litrową colą…… hm, znamy to ?
OBJAWY REFLUKSU
Super….. po około pół godzinie zaczyna się……
- ból brzucha;
- zgaga (uczucie pieczenia za mostkiem)
- puste, gorzkie lub kwaśne odbijanie
- zarzucanie treści pokarmowej do przełyku
- chrypka i odchrząkiwanie
To typowe objawy refluksu, chociaż nie zawsze są dokładnie takie. Refluks (GERD) bardzo często przebiega bezobjawowo, lub powoduje nietypowe objawy tj.
- poranna chrypka (spowodowana drażnienie strun głosowych przez zrzucaną treść żołądka)
- suchy kaszel lub świszczący oddech jak przy astmie
- ból w klatce piersiowej
Przy bardzo zaawansowanym refluksie mogą pojawić się krwawienie z przełyku, znaczny spadek wagi, problemy z przełykaniem, wówczas wizyta u lekarza staje się bezwzględną koniecznością.
Diagnoza refluksu żołądkowo-przełykowego
Warto, już w przypadku występowania pierwszych objawów refluksu, skonsultować się z lekarzem. Najczęściej wykonuje się wtedy: badanie radiologiczne przełyku z kontrastem, badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku – ezofagoskopię lub żołądka –gastroskopię), 24-godzinną pH-metrię lub manometrię przełykową (badanie oceniające napięcie zwieracza dolnego przełyku).
Przyczyna refluksu
Źródłem problemów z refluksem jest żołądek, który wyrzuca swoją treść (czyli to co ma w tej chwili w środku) do przełyku.
Dzieje się to dlatego, że zwieracz („zastawka” między przełykiem a żołądkiem) nie spełnia swojej funkcji, lub wywiązuje się z niej tylko częściowo, bo ma zmniejszone napięcie. Zwieracz między przełykiem a żołądkiem, powinien działać jak śluza, która szczelnie zamyka wejście do żołądka po każdym kęsie pokarmu. Jeśli tego nie robi właściwie i na czas nie przykrywa wejścia do żołądka, to jego kwaśna „zawartość” trafia do przełyku i czujemy zgagę.
Jeśli zgaga (kwaśna treść żołądka) będzie pojawiać się często, to w błonie śluzowej przełyku powstanie w końcu stan zapalny, nie leczony zaś spowoduje kolejne problemy.
Co może zwiększać ryzyko refluksu
Niewątpliwie, zgaga i uczucie pieczenia w jamie ustnej są bardzo uciążliwe, szczególnie podczas snu i pozycji leżącej, kiedy to kwaśna treść żołądka z łatwością, może trafić do krtani a nawet do oskrzeli, powodując ich stan zapalny. Może pojawić się też ból, promieniujący aż do szyi.
Wśród bodźców zwiększających ryzyko pojawienia się refluksu są:
- brak równowagi hormonalnej, szczególnie takich hormonów jak: gastryna, motylina, sekretyna, glukagon, serotonina, progesteron itp. Zaburzają one pracę wielu narządów i powodują m.in. opóźnienie w opróżnianiu żołądka, otyłość itp. Nawet ciąża i towarzysząca jej zmieniona gospodarka hormonalna, może wpływać na zmniejszone napięcie i pracę zwieracza przełyku i powodować refluks.
- alergie pokarmowe, w tym głównie te spowodowane działaniem histaminy, podrażniają dolny zwieracz przełyku i dlatego po spożyciu, produktów głownie z histaminą, dochodzi do gwałtownych reakcji w śluzówce żołądka i pobudzenia perystaltyki.
- mechaniczny ucisk spowodowany nadmierną masą ciała, ciążą lub nawet przejadaniem się i wypełnieniem żołądka ponad miarę, zwiększa ciśnienia w żołądku, „ wypychanie” treści żołądkowej i nacisk na zwieracz przełyku który rozluźnia się, a w konsekwencji „rozszczelnienia”. W takiej sytuacji warto jest stosować zasadę 80/20, żołądek wypełniamy tylko w 80%, wówczas pozostałe 20% pustego żołądka umożliwi swobodne strawienie zjedzonego pokarmu. Zachowamy też energię potrzebną do strawienia naszego pożywienia.
WARTO WIEDZIEĆ, że refluks często nasilają się po spożyciu tłustych i obfitych posiłków, podczas parcia lub pochylania się.
- układy i podukłady nerwowe stymulowane przez stres. Wprawdzie stres bezpośrednio nie wywołuje GERD, ale radykalnie wpływa na działanie hormonów (rozregulowując ich działanie) zaburzając trawienie pokarmów (żołądek do trawienia potrzebuje spokoju) itp. Wyobraźmy sobie sytuację: rano budzi nas budzik. Wstajemy w pośpiechu, śpieszymy się aby wziąć prysznic, ubrać się i coś zjeść, więc już od samego rana nasz układ trawienny nie działa prawidłowo, bo jest zdominowany przez stres, więc zasadniczo wszystko co zjemy nie zostanie prawidłowo strawione i wchłonięte a tym samym nie odżywi naszego organizmu. Musimy zatem odwrócić sytuację: najpierw obniżyć stres, aby aktywować przywspółczulny układ nerwowy, zwany także mechanizmem odpoczynku i trawienia i strawić zjedzony pokarm. Tylko, gdy będziemy zrelaksowani, wydzielimy odpowiednią ilość enzymów trawiennych. Poza tym stres to także nieregularne odżywianie w ciagu dnia, jemy wówczas rzadko, w dużych ilościach, w pośpiechu i bezpośrednio przed snem, a wtedy przepełniony żołądek, zamiast w nocy odpoczywać, pracuje bo musi strawić to co dostał, dlatego nie śpimy dobrze, bo znowu = > stres + przepełniony żołądek + zbyt mała ilość snu = zaburzona motoryka żołądka i niewłaściwe trawienie…… spirala się nakręca…… i rozwój refluksu (GERD) gwarantowany [1]
- stosowanie antybiotyków i leków np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych ( NLPZ), leki na nadciśnienie tętnicze, czy leków stosowanych przy chorobach płuc, doustne środki antykoncepcyjne,
- dieta bogata w cukier, który powoduje nadmierny wzrost złych bakterii w jelitach (tzw dysbiozę jelitową) powodujących gazy i wzdęcia w jelicie i wzrost ciśnienia w jamie brzusznej co prowadzi do wystąpienia refluksu, więcej o cukrze i o tym jak eliminować go z diety przeczytasz TUTAJ (klik)
- przetworzona żywność która nie jest traktowana jako pożywienie, ale jako „najeźdźca, obcy”. Takie „substancje podobne do pokarmu” zaburzają pracę układu pokarmowego i nigdy nie będą dobre dla naszego organizmu, nawet spożywane z umiarem. Naładowane sztucznymi dodatkami, powoduje duże obciążenie układu trawiennego, co prowadzi do zaparć, biegunek i innych problemów trawiennych.
- niedokwaszony żołądek, czyli zbyt niska ilość kwasu żołądkowego (HCL), która często, dodatkowo jeszcze jest zobojętniana lekami OCT (np manti, ranigast etc.) Niestety takie działanie nie rozwiąże problemu, a na dłuższa metę może nawet pogorszyć sprawę i zaostrzyć objawy refluksu.
Dlaczego?
Już wyjaśniam po kolei 😉
Wszystko co jemy, najpierw, w jamie ustnej, jest rozdrabniane, mieszane ze śliną i wstępnie trawione (węglowodany). Następnie przełykiem trafia do żołądka, automatycznie uaktywnia się gastryna (hormon) która pobudza, umieszczone w błonie śluzowej, gruczoły wydzielające sok żołądkowy, w skład którego wchodzą m. in. kwas solny i enzymy trawienne, itp. pH żołądka wynosi ok. 1.0. Następuje „zakwaszenie” pokarmu i zatrzymanie działania amylazy ślinowej po przez mieszanie rozdrobnionego posiłku z sokiem żołądkowym.
Wyjątkiem są tu pokarmy, takie jak alkohol i cukry proste, które bezpośrednio są wchłaniane do krwiobiegu przez ścianę żołądka.
Przy udziale kwasu solnego (HCL) aktywowane są też enzymy trawienne w tym pepsyna z pepsynogenu. Pepsyna rozpoczyna rozkład białek do aminokwasów, które następnie będą wchłaniane w jelicie cienkim.
Jeśli więc ph treści żołądka (optymalne 1,5-3,5) będzie wyższe, to pepsyna nie zostanie uczynniona a białka nie zostaną rozłożone i przygotowane do dalszej obróbki w jelicie cienkim. Pojawią się wówczas wzdęcia, gazy, uczucie ciężkości po posiłku i właśnie – refluks. Nasz brzuch zaś będzie wyglądał jak balon, bo do dwunastnicy trafi pokarm w niewłaściwej formie – nie rozłożony, nie przygotowany, a enzymy trzustkowe i żółć z pęcherzyka żółciowego nie będą w stanie dokończyć dalszego trawienia, a jelito cienkie nie wchłonie potrzebnych składników odżywczych, w dalszej konsekwencji pojawią się niedobory witamin i minerałów, nietolerancje pokarmowe, zaparcia.
Dlatego rola dobrze działającego żołądka i właściwe jego zakwaszenie (czyli właściwy poziom HCL – kwasu solnego) ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego trawienia, wchłaniania a w konsekwencji odżywienia całego organizmu.
W tym także przyswajania żelaza, którego optymalny poziom jest niezbędny dla organizmu, szczególnie w przypadku kobiet, a którego sole wymagają właśnie kwaśnego środowiska żołądka, aby mogły być rozpuszczone a następnie wchłonięte w jelicie cienkim.
Kwas żołądkowy (solny HCL) chroni także organizm przed pasożytami, grzybami i niechcianymi bakteriami, które z pokarmem mogą trafić do naszego organizmu, czy nawet przerostem patogenów tj. Candida Albicans,
Zatem także i ochrona sprowadza się do tego, jak silny jest nasz kwas żołądkowy.
Dietoterapia przy refluksie — główne zasady żywieniowe
Już przy pierwszych objawach refluksu, zmiana trybu życia i modyfikacja codziennej diety staje się koniecznością.
W pierwszej kolejności musimy zadbać o prawidłowe trawienie, o którym pisałam powyżej, a które odgrywa kluczową rolę w naszym dobrym samopoczuciu fizycznym i emocjonalnym, w myśl zasady „jesteśmy tym, co trawimy, a nie tym co jemy”. Dokonując zatem dobrych wyborów żywieniowych wzmacniamy naszą zdolność trawienia, odżywiamy organizm, wzmacniamy zdrowie i kondycję.
Dlatego aby pozbyć się refluksu, albo minimalizować jego objawy, proponuję zadbać o:
- właściwe zakwaszenie żołądka (o tym napiszę w oddzielnym wpisie) warunkiem jest brak bakterii Helicobacter pylori
- lekkostrawną dietę, z ograniczeniem produktów tłustych, smażonych, ostrych przypraw, fast foodów, słodkich i gazowanych napoi
- ograniczenie warzyw cebulowych, kapusty, brukselki, fasoli, fasolki
- wyeliminowanie słodyczy, w tym tortów, kremów, bitej śmietany, lodów na śmietanie,
- ograniczenie kawy, mocnej herbaty, herbaty miętowej, czekolady, pomidorów, cytrusów
- spożywanie mniejszych ale częstszych posiłków 5-6 w ciągu dnia
- unikanie posiłków o skrajnych temperaturach. Posiłki nie powinny być ani zbyt gorące ani zbyt zimne.
- dokładne rozgryzanie, rozdrabnianie i żucie pokarmów, aby ułatwić ich trawienie i wchłanianie
- unikanie jedzenia przed snem. Ostatni posiłek powinien być spożywany najpóźniej trzy godziny przed położeniem się do łózka.
- zrezygnowanie z papierosów i alkoholu.
- właściwą i optymalną masę ciała
- uniesienie wezgłowia łóżka lub spania na dodatkowej poduszce – jeśli refluks pojawia się w nocy
- unikanie pasków, ciasnych i spinających sylwetkę ubrań, szczególnie jeśli refluksowi towarzyszą też wzdęcia, które mogą być przyczyną problemów z jelitami, więcej o jelitach przeczytasz tutaj (klik) i w tym wpisie (klik)
- pomocne może być również prowadzenie dziennika objawów, czyli zapisywania kiedy najczęściej występuje refluks żołądkowy, po jakich posiłkach, czy na przykład po ciężkim posiłku białkowym czy/lub podczas stresującego spotkania. Zapiski pomogą zidentyfikować i skorygować czynniki wyzwalające refluks żołądkowy i zminimalizować pierwotną przyczynę (lub przyczyny), jego powstawania.
Refluks – czy możliwy jest całkowity powrót do zdrowia?
Tak, ale należy pamietać, że refluks jest choroba przewlekłą, dlatego ustąpienie objawów nie zwalnia nas od zaprzestania kontynuacji zdrowych nawyków, stosowania odpowiedniej diety czy unikania przyjmowania leków, które zmniejszają ciśnienie w przełyku. Brak dyscypliny i samokontroli spowoduje niestety powrót refluksu i pogorszeniu się jakości naszego życia.
LITERATURA
1. Jung hK, Choung rS, Talley NJ. Gastroesophageal reflux disease and sleep disorders: evidence for a causal link and therapeutic implications. J Neurogastroenterol Motil 2010; 16(1): 22–29.
2. Dent J, El-Serag hB, Wallander mA, et al. Epidemiology of gastro-oesophageal reflux disease: a systematic review. Gut 2005; 54: 710–717
3. Fraser-moodie CA, Norton B, Gornall C, et al. Weight loss has an independent beneficial effect on symptoms of gastro- oesophageal reflux in patients who are overweight. Scand J Gastroenterol 1999; 34: 337–340.
4. Shapiro m, Green C, Bautista Jm, et al. Assessment of dietary nutrients that influence perception of intra-oesophageal acid reflux events in patients with gastro-oesophageal reflux disease. Aliment Pharmacol Ther 2007; 25: 93–101.
5. Feldman m, Barnett C. relationship between the acidity and osmolality of popular beverages and reported postpran- dial heartburn. Gastroenterology 1995; 108: 125–131.
6. Waśko-Czopnik D. Żywienie w chorobach przełyku, żołądka, dwunastnicy. W: Poniewierka E, red. Żywienie w choro- bach przewodu pokarmowego i zaburzeniach metabolicznych. Wrocław: Cornetis; 2010: 13–20.
7. Chevallier L. Choroba refluksowa przełyku. W: Gajewska D, red. 51 zaleceń dietetycznych w wybranych stanach cho- robowych. Wrocław: Elsevier; 2010: 57–62.
8. Schabowski J, Gorczyca r, Filip r. Jakość życia związana ze zdrowiem i satysfakcja z życia u pacjentek z chorobą refluksową przełyku (GErD) w zależności od wskaźnika masy ciała (BmI) i częstości objawów. Fam Med Prim Care Rev 2009; 11(3): 496–498.
